Gezond Gefokt

Dobermanns staan wereldwijd bekend om hun intelligentie en loyaliteit, maar helaas wordt dit bijzondere ras ook getroffen door een erfelijke leverontsteking, hepatitis genaamd. Deze ziekte heeft bij de Dobermann vaak een fatale afloop. Onderzoekers van het Expertisecentrum Genetica van de Universiteit Utrecht proberen de precieze oorzaak van deze aandoening te achterhalen. Een van de onderzoekers die zich vol overtuiging inzet om deze genetische puzzel op te lossen, is Christina Kijan, dierenarts en promovendus aan de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht. Dit onderzoek wordt mogelijk gemaakt door onder andere de steun van de Morris Animal Foundation en Stichting Animales. Binnen het onderzoek naar de genetische oorzaken van hepatitis bij de Dobermanns speelt Kijan een grote en belangrijke rol. Om meer te weten te komen over het werk van Christina Kijan en haar drijfveren hebben we een uitgebreid interview met haar gehouden. Ze vertelt ons over haar passie voor honden, haar werk en de uitdagingen die ze tegenkomt in haar zoektocht naar een oplossing voor deze erfelijke aandoening.  

"Eigenlijk draait vrijwel elk aspect van mijn leven om honden. Dat begon al vroeg. In 2007 kreeg ik mijn eerste eigen hond, een Siberische Husky. Sindsdien heb ik altijd honden gehad. Daarnaast ben ik hobbymatig actief in de sledehondensport. Maar mijn studie begon iets later, in 2017, aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Het was niet meteen mijn plan om dierenarts te worden; aanvankelijk wilde ik patholoog anatoom worden, later zelfs advocaat! Ja, advocaat van de dieren, dat leek me heel mooi. Maar uiteindelijk koos ik voor Diergeneeskunde. Ik heb namelijk altijd al iets met dieren gehad. En dan met name met honden. Voor mij is dat echt een levenslange passie.”

"Dat begon eigenlijk tijdens mijn master. Ik had al ervaring opgedaan met verschillende genetische onderzoeken, zoals bij de Belgische Herders, de Siberische Husky’s en de Labradors. Toen er een promotieplek vrijkwam voor onderzoek naar hepatitis bij de Dobermann, zag ik dat als een unieke kans. Ik vind de Dobermann echt een ontzettend mooi ras. Het zijn heel  statige honden om te zien, ze hebben een heel interessant karakter en zijn erg intelligent. Vroeger hadden mijn oom en tante in Oekraïne een Dobermann. Als klein meisje ging ik daar in de zomer elke dag langs om met hun hond te spelen. Het idee dat ik nu, jaren later, kan bijdragen aan de gezondheid van deze honden, motiveert me enorm. Het onderzoek richt zich op een erfelijke aandoening die veel Dobermanns vroegtijdig fataal wordt. Het is heel bijzonder om aan een project te werken dat echt een verschil kan maken."

"Hepatitis is lastig omdat de symptomen vaak pas laat zichtbaar worden. Een hond kan vage klachten hebben, zoals vermoeidheid, meer drinken en plassen, of overgeven. Dat soort symptomen kunnen door een heel groot scala aan verschillende aandoeningen komen. Maar tegen de tijd dat we de ziekte echt vaststellen met een leverbiopt, is de schade vaak al te ver gevorderd. Daarom overlijden veel Dobermanns aan deze ziekte. Wat ik nu probeer te achterhalen, is welke genetische factoren ervoor zorgen dat deze honden een verhoogde kans hebben om hepatitis te ontwikkelen. Wat heeft de Dobermann, in vergelijking tot andere hondenrassen, waardoor hepatitis bij hen veel vaker voorkomt? Wat is de onderliggende oorzaak?"

"We vergelijken DNA van grote groepen Dobermanns. Zowel honden die ziek zijn, dus hepatitis hebben, als gezonde honden. Door hun DNA te vergelijken proberen we te ontdekken welke genetische regio’s verantwoordelijk zijn voor deze ziekte. Dit is onder andere mogelijk door een samenwerking met Embark Veterinary, een bedrijf dat wereldwijd DNA-profielen van honden verzamelt. Dankzij een samen met hen uitgevoerde enquête, met meer dan 1700 reacties, kunnen we grootschalige genetische analyses uitvoeren. Ook is onze samenwerking met het Dobermann Diversity Project en de Nederlandse rasverenigingen enorm waardevol. Wanneer we meer weten over de genetische regio’s die mogelijk verantwoordelijk zijn voor hepatitis bij de Dobermann, dan kunnen we verder inzoomen. We kunnen dan bijvoorbeeld zoeken naar mutaties die mogelijk de oorzaak zijn.”

‘‘We maken echt grote stappen. Op dit moment hebben we genetische regio’s ontdekt die mogelijk een rol spelen bij de oorzaak van hepatitis bij de Dobermann. Dus dat is wel een ontzettend belangrijke ontwikkeling binnen het onderzoek. 

Tijdens mijn master heb ik onderzoek gedaan naar DLA-haplotypes. DLA staat voor Dog Leukocyte Antigen en verwijst naar een set van genen die betrokken zijn bij de regulatie van het immuunsysteem, vergelijkbaar met het HLA-systeem bij mensen. Deze genen spelen een cruciale rol in het herkennen en bestrijden van ziekteverwekkers, maar ook in het voorkomen van auto-immuunziekten.

Uit verschillende studies is gebleken dat bepaalde variaties in deze genen een rol kunnen spelen bij het ontstaan van hepatitis, mogelijk door een ontregeld immuunsysteem. Naast de DLA’s hebben we ook gekeken naar andere genetische regio’s die mogelijk geassocieerd kunnen zijn met de ziekte. En daar komen nu echt duidelijke hits in naar voren. Er zijn nog een aantal stappen die we moeten doorlopen om het echt te kunnen bevestigen, maar het is veelbelovend.”

“De volgende stap is om specifieke genetische mutaties te vinden en te valideren. We werken onder andere samen met de Texas A&M University in de Verenigde Staten, die ons 50 monsters heeft geleverd van Dobermanns met hepatitis. Als we dezelfde genetische afwijkingen in hun DNA terugvinden, weten we dat we op het juiste spoor zitten. Ons uiteindelijke doel is het ontwikkelen van een test waarmee fokkers honden kunnen identificeren die aanleg hebben voor hepatitis. Dit stelt hen niet alleen in staat om met gezonde dieren te fokken, maar ook om honden met aanleg mogelijk in een eerder stadium te diagnosticeren. Als dat lukt, dan zullen er steeds minder Dobermanns met hepatitis zijn.”

"Voor mij is het mooiste moment wanneer er resultaten uitkomen die ons verder helpen. Dan kom ik echt enthousiast thuis, met het idee dat we vooruitgang boeken en mogelijk hondenlevens kunnen redden. Het is een beetje alsof je Columbus bent, op ontdekkingstocht in het DNA. Je vaart op onontdekte wateren en probeert verbanden te vinden die nog niemand eerder heeft gezien. Dat maakt onderzoek doen spannend en geeft me energie."

"Heel belangrijk! Alles wat we doen is dankzij de steun van donateurs mogelijk. De bijdragen van de Morris Animal Foundation en Stichting Animales hebben ons enorm geholpen, maar ook individuele donateurs maken een groot verschil. Dankzij hen kunnen we genetische profielen opstellen, DNA opslaan en diepgaand analyseren. Zonder hun steun waren we nooit zo ver gekomen. Dit onderzoek wordt echt gedragen door het publiek. Wat me opvalt, is hoe de gezondheid van de Dobermann leeft binnen de gemeenschap, vooral onder fokkers. Iedereen is zich daar heel bewust van en zet zich actief in. Dat vind ik ontzettend mooi om te zien."

Het onderzoek naar hepatitis bij de Dobermann is cruciaal voor de toekomst van dit mooie ras. Een van de doelen binnen dit onderzoek is het ontwikkelen van een genetische test die fokkers helpt de verspreiding van de ziekte te voorkomen. Dit belangrijke onderzoek is volledig afhankelijk van donaties. Met jouw bijdrage, groot of klein, kun je echt het verschil maken voor de gezondheid en toekomst van de Dobermann.

Christina Kijan is een gepassioneerde dierenarts en promovendus, die zich volledig heeft toegewijd aan het welzijn en de gezondheid van honden. Haar liefde voor dieren begon al op jonge leeftijd, toen ze als kind haar eerste hond, een Siberische Husky kreeg. Op haar 19e besloot Christina om over te stappen op een nog onbekend ras in Nederland, de Chukotka Sled Dog. Ze pionierde door de eerste van deze honden naar Nederland te importeren. " Na twee jaar corresponderen met de fokster ben ik uiteindelijk naar Rusland gevlogen en heb daar verschillende honden van dit ras ontmoet. Het was een bijzondere ervaring, ik zou inmiddels geen ander ras meer willen." Zo begon haar liefde voor sledehonden en werd haar passie voor honden steeds verder aangewakkerd. 

In 2017 begon Christina Kijan aan haar bachelor Diergeneeskunde aan de Universiteit Utrecht, gevolgd door een master in gezelschapsdieren in 2020. Gedurende haar studie raakte ze steeds meer geïnteresseerd in genetisch onderzoek, mede door haar stages en onderzoeken naar erfelijke aandoeningen bij onder andere Belgische Herders, Labradors en Siberische Husky’s. Ze besloot zich verder te specialiseren en begon een tweede master in genetische epidemiologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. De technieken en inzichten die ze hier opdoet, past ze direct toe in haar huidige promotieonderzoek naar Dobermann hepatitis.

In haar vrije tijd draait het leven van Christina Kijan ook volledig om honden. Ze heeft op dit moment drie honden waarmee ze hobbymatig deelneemt aan de sledehondensport. Dit is voor haar een manier om tijd door te brengen met de honden en hen de mogelijkheid te geven om hun energie kwijt te kunnen. Daarnaast houdt ze zich graag bezig met hondenfotografie, de foto's in dit artikel zijn door Christina gemaakt. En als er nog tijd overblijft, pakt ze haar potlood om honden te tekenen. Kortom, honden zijn een erg belangrijk onderdeel van haar leven, zowel professioneel als privé.